MS’te Yorgunluk: Yaz, Sonbahar, Kış, İlkbahar

Evet, bazı gerçekleri unutmamakta yarar var: MS, şu ya da bu nedenle enerji düzeyinizi azaltabilir, kolunuzu kaldırmak bir yana bir şey düşünemeyecek kadar yorgun hissetmenize neden olabilir. Her mevsimde ortaya çıkabilir ve mevsimine göre farklı biçimlerde kendini gösterebilir. Bu nedenle, hastalık yaşamınızın merkezine oturabilir. Oysa bu, can sıkıcı, hatta çekilmez bir durumdur. O halde yorgunluğu yaşamın merkezinden uzaklaştırmak ve MS’in kısıtlayıcı etkisini bir miktar azaltmak gerekiyor. MS, sevdiğimiz şeyleri yapmamıza engel olmamalı. “Yorgunum” diyorsanız günlük yaşamınızda, alışkanlıklarınızda eksik ya da yanlış bir şeyler olabilir.

 

 

      O halde “ne yapabiliriz”e bakalım mı?

 

1. Konuşun! Doktorunuza, fizyoterapistinize, hemşirenize, psikoloğunuza yorgunluğunuzu anlatın. Ama “çok yoruluyorum”, “kolumu kaldıracak gücüm yok” demek yetmez. En önemli, kritik özellikleri anlatın: Ne zaman, ne yaparken oluyor? Düzelmesi için ne yapıyorsunuz, bu yaptığınız yeterli oluyor mu? Her gün oluyor mu, yoksa kimi günler daha iyi misiniz, bunu ne belirliyor, yorgun olduğunuz günlerin bir özelliği var mı?
   
   Hepsini anlatın. Unutmayın, her tıbbi sorun çözümünü içinde barındırır. Günlük yaşamda yapılacak düzenlemelerle olmuyorsa, doktorunuz size ilaç önerecektir.
    
2. Dinlenmeyi Bilin! İnsan, enerjiyi biriktirmek zorunda olan bir varlıktır. MS’te sinir iletimini yavaşlatan hasar, işlerin yapılması için daha fazla enerji harcanmasına neden olabilir. Ayrıca spastisite (kaslarda sertlik), tremor (titreme), denge bozukluğu gibi belirti ve bulgular MS’lilerin, MS’li olmayanlara göre aynı işi yapmak için daha fazla enerji harcamalarına neden olur. Dolayısıyla daha çabuk yorulma gerçekleşir.
   
   O halde dinlenin. Çalışırken ya da evde gün içinde 4-5 kez 10-15 dakikalık planlanmış dinlenme araları iyi gelecektir. Bunun yerine eğer olanağınız varsa 45 dakikalık 1 ya da 2 seanslık şekerleme de benzer etkiyi gösterebilir. Bu dinlenme seanslarının uzatılması gece uykunuzu bozabilir. O nedenle kendinizi için en uygun dinlenme programını oluşturun.
    
3. Uyuyun! 8 saatlik kesintisiz uyku sizi daha enerjik yapacaktır. Bunu sağlamak için birkaç noktaya dikkatinizi çekelim:
   1. Hep aynı saatte yatmaya çalışın. Bu biyolojik saatinizin kurulmasını ve düzenli uyku alışkanlığınızın gelişmesini sağlar.
   2. Yatağa asla çok yorgun olarak gitmeyin. Uyku kaliteniz bozulur. Çok yorgunsanız yatmadan önce, rahat bir koltukta dinlenmek iyi gelir.
   3. Yatağa asla kafanızda birçok sorunla girmeyin. O sorunlarla zihniniz çarpışırken mışıl mışıl uyumak mümkün mü? Ya yatmadan önce sorunları çözün ya da erteleyin. Ertesi gün gündüz, dinlenmiş bir kafayla her şey daha berrak, her sorun daha basit gelmez mi insana! Bunu yapamıyorsanız, yatmadan önce rahatlatıcı bir müzik dinlemek, meditasyon v.b iyi gelebilir.
   4. Yatağa gitmeden önceki 1 saat içinde asla TV izlemeyin, yoğun tartışmalara girmeyin.
   5. Yatağa gitmeden 2 saat önce çay/kahve/kolalı içecekleri tüketmeyin. 1 saat kala su da dahil hiçbir sıvı almayın. Yatmaya yakın sıvı alınması gece sık sık idrar yapmak için tuvalete kalkılmasına neden olarak uyku bütünlüğünü ve kalitesini bozabilir. Yine, özellikle bacaklarda olmak üzere kaslarda sertlik ve kasılma uykunun bölünmesine, sık idrar yapma hissine neden olabilir. Bu gibi durumları da hekiminizle görüşmenizde yarar vardır. Basit öneriler ve düşük dozda kullanılacak ilaçlarla bu sorun kontrol altına alınabilir.  
       
4. Egzersiz, Egzersiz, Egzersiz! Çünkü egzersiz yorgunluğu yenmenin belki de en iyi yoludur. Egzersiz sayesinde enerjiniz bir akünün dolması gibi birikir. Günü rahat geçirmenizi ve gece rahat uyumanızı sağlar. Düzenli egzersiz dengenizi korumanıza da yardımcı olur. Sizi halsiz bırakacak kadr yoğ un egzersiz yapmayın. En doğrusu fizyoterapistinizin sizin için oluşturduğu programa uyun. Ve her zaman fizyoterapistinizle bağlantınızı sürdürün.
    
5. Desteğe İhtiyacınız Varsa Edinin! Kaslarınız güçsüzse hareket etmek için daha fazla enerji harcamanız gerekir. Bu da yorgunluğa neden olur. Bu durumda gereksiniminize göre baston, yürütücü (walker) kullanmaktan sakınmayın. Hareketli olmanız çok önemlidir ve bu gibi cihazlar bunu sağlayabilir.
    
6. İyi Beslenin! Dengeli beslenme enerji sağlanmasında önemli kaynaktır. Beslenmenin uygunsuz olması tam tersi etki edebilir. Gün boyunca üç kez büyük öğünlerin alınması sizi halsiz ve bitkin bırakabilir. Hele bu öğünlerde yoğun yağ, şeker ve karbonhidrat alınması, yemek sonrası daha halsiz kalınmasına ve bu durumun çok uzun süre devam etmesine neden olur. O nedenle, daha çok sayıda öğüne bölünmesi ve daha az miktarda yenmesi enerjinin yüksek olmasını sağlayacaktır.
    
7. Serin Yerde Bulunun! Yaz- kış fark etmez. Her zaman biraz daha serin yerde bulunmaya çalışın. Sıcak ve nem yorgunluğu artırır.